Ջիվան Գասպարյանը. Աշխարհի մարդը, «Պոբեդան», ճապոնացիներն ու որբերը

PanARMENIAN.Net - Կյանքս շատ հետաքրքիր էր: Մանկությունս էր ծանր՝ մայրս շուտ էր մահացել, հայրս ռազմաճակատում էր, երեք երեխա որբ մնացինք: Ծանր կյանքով էինք ապրում: Բայց, ինչպես տեսնում եք, ապրեցինք…

• Երիտասարդ էի, 47 թվականն էր. Մոսկվայի Մեծ թատրոնում համերգ էինք տալիս: Դահլիճում Ստալինն էր նստած, անհանգստանում էի, իհարկե: Նվագեցի ու հենց վերջացրի՝ բեմից դուրս վազեցի: Համերգը վերջացավ, ինձ կանչեցին կողքի սենյակ ու մի կարմիր տուփ տվեցին, ասացին՝ սա քեզ՝ Իոսիֆ Վիսարյոնովիչից: Բացեցի՝ տեսնեմ «Պոբեդա» ժամացույց: Հավանել էր ելույթս, ու դրա համար ինձ «Պոբեդա» էր նվիրել: Բայց աղքատ էինք ապրում, հաջորդ օրն ընկերներիս հետ վաճառեցինք, գարեջուր ու պերաշկի առանք: Երբ վերադարձա Հայաստան, բոլորն արդեն գիտեին, որ Ստալինն ինձ «Պոբեդա» է նվիրել՝ այդ թվերին մեծ նվեր էր: Ի՞նչ իմանայի…եթե իմանայի, ինչ էր դա նշանակում, իհարկե, չէի վաճառի, իսկ եթե Ստալինն իմանար, որ ծախել եմ՝ ինձ կսպաներ, երևի:

• Ես իրոք աշխարհի մարդ եմ, ամենուրեք մի քիչ-մի քիչ ապրում եմ՝ Նահանգներում էլ, Եվրոպայում էլ, Հայաստանում էլ, նայած երբ… Բայց տունս միշտ եղել ու մնում է Երևանը: Շատ եմ սիրում հայրենիքս. ամենալավ օրերն այն են, երբ տանն եմ:

• Աշխարհում ամեն տեղ աշակերտներ ունեմ, բայց ամենամոտն ինձ թոռս է նվագում, նա ինձ շատ է լսել, դեռ մանկուց: Ջիվանին ես եմ սովորեցրել դուդուկ նվագել: Սկզբում չէր ուզում, փոքր էր, չէր հասկանում, բայց շատ էի ուզում, որ նվագի, որովհետև անունը Ջիվան է, ազգանունը՝ Գասպարյան, իմ տղան է, էլի: 14 տարեկան էր, մի շաբաթով եկավ մոտս, այդ 7 օրվա ընթացքում սովորեցրի նվագել: Նա պետք է երկրորդ Ջիվան դառնա, արդեն դառնում է: Լուրջ տղա է, տաղանդավոր է՝ լավ է նվագում, տեխնիկան, տեմբրը, ամեն ինչը տեղում է: Երբ նվագում է, ամեն նոտայի համար անհանգստանում եմ, բայց հավանում եմ: Միևնույն ժամանակ չեմ ուզում շատ գովել, մարդիկ կմտածեն՝ թոռն է, գովում է, բայց ուզում եմ փաստն արձանագրել, որ իրոք հոգով է նվագում…

• Ուզում էի դպրոց բացել ու հենց փողոցից հավաքել տաղանդավոր որբ երեխեքի, անվճար սովորեցնել նվագել: Ինչ արած, որ ծնողներ չունեն, իրենք էլ են մարդ, չէ՞: Իրենք լավն են, ուզում են ապրել: Հենց իրենք կարող են գեղեցիկ նվագել, որովհետև շատ վատ բաներ են տեսել: Լավ կյանքից ոչ ոք լավ չի նվագում: Մարդը պետք է ամեն ինչ տեսնի՝ լավն էլ, վատն էլ, որ կարողանա սրտով նվագել, լավ արտիստ, երաժիշտ դառնալ… Արտիստը պետք է հասկանա կյանքը, որ երաժշտությամբ արտահայտի այդ ամենը: Դուդուկով նվագելու համար տեխնիկան այդքան էլ կարևոր չի. հոգի է պետք:

• Միայն տաղանդը քիչ է: Այն կարևոր է, իհարկե, քանի որ առանց դրա ոչինչ չի կարող լինել, բայց այն պետք է զարգացնել, դրանով զբաղվել, աշխատել: Առանց աշխատանքի ոչնչի չես հասնի: Ես, օրինակ, օրական մի քանի ժամ աշխատում եմ, առանց դրա Ջիվան Գասպարյան լինել չի կարող: Ամեն մեկը պետք է ինքն իրեն օգնի, իր վրա աշխատի:

Կարծում եմ՝ եթե կա աշխատասիրություն, բայց չկա տաղանդ, ամեն ինչ այնքան էլ լավ չի ստացվի, ինչքան որ հակառակ դեպքում: Միայն աշխատասեր մարդն առաջինը երբեք չի լինի:

• Շատ ու տարբեր դուդուկներ ունեմ, ամեն մեկն իր գեղեցկությունն ու տեմբրն ունի: Օրինակ, երբ 10 երեխա ես ունենում, նրանք բոլորը նման չեն, չէ՞, ամեն մեկն իր բնավորությունն ունի. այդպես էլ գործիքը: Անընդհատ փնտրում եմ: Աշխարհում ինչքան ծառ կա, դրանցից պատրաստված բոլոր գործիքները փորձել եմ, բայց դրանք չեն հնչում այնպես, ինչպես վայրի ծիրանը. այն ուրիշ գեղեցկությամբ է հնչում:

• Ֆրեզնոյում էինք, Սարոյանն էլ էր այդ համերգին մասնակցում: Ելույթից հետո մի ծեր մարդ մոտեցավ, պատմեց, որ 1915-ին ամբողջ ընտանիքը կորցրել է, խնդրեց մի անգամ էլ «Դլե յամանը» նվագեմ: Հետո մի անգամ էլ, մի անգամ էլ… Լսում էր հանգիստ ու փակ աչքերով: Երբ դադարեցրի նվագս, երկար ժամանակ աչքերը չէր բացում, պարզվեց՝ մահացել է… Կինը վրա հասավ, թե՝ ամուսնուս սպանեցիր: Վիլյամ Սարոյանը կողքիս էր, ասաց՝ մեմ, Դուք սխալվում եք: Սա հրաշալի մահ է. ես կերազեի այսպես մահանալ՝ դուդուկի մեղեդու ներքո… սա երաժշտություն չէ, աղոթք է:

• Իմպրովիզատոր եմ, ինձ այդպես են ճանաչում: Կարող եմ բեմ դուրս գալ առանց պատրաստվելու, անծանոթ երաժիշտներ լինեն, իրենց նվագած 2-3 տակտը լսեմ ու սկսեմ նվագել: Ու արդյունքում մարդիկ կարող են մտածել, որ բազմիցս փորձել ենք…

• Մի անգամ Տոկիոյում համերգի էի, ամառային դահլիճ էր: Սարսափելի անձրև էր, նմանը երբերք չէի տեսել: Նստած թեյ էի խմում ու մտածում, որ, իհարկե, համերգը չի կայանա, որովհետև ո՞վ պիտի գա բաց երկնքի, այդ հեղեղի տակ համերգ լսի: Համերգին 15 րոպե էր մնացել, կազմակերպիչը մոտեցավ՝ զգուշացնի: Հարցնում եմ՝ ինչ է, լինելո՞ւ է: Ասում է՝ հա, բոլոր տոմսերը վաճառված են: Դե, միայն բեմը ծածկ ուներ. դուրս եկա, տեսնեմ՝ բոլորը սպիտակ անձրևանոցներով եկել են: Ու այդպես 2 ժամ…

Լուռ լսում էին: Ելույթս վերջացրի, սպասում էի, որ ծափ տան, դուրս գամ, բայց ձեն-ձուն չկար: Մտածեցի՝ գուցե դուրները չի եկել: Մի քանի րոպե անցավ, մեկ էլ սկսեցին ծափահարել՝ կես ժամ… պարզվեց՝ իրենք միանգամից ծափ չեն տալիս, որ ավելի երկար պահպանվի երաժշտության տված զգացումը: Մշակույթն է այդպիսին:

Չեմ կարծում, որ Հայաստանում նման բան լիներ…