ՄԱԿ-ի խոսնակ Ստեֆան Դյուժարիկը հանդես է եկել հաղորդագրությամբ Լեռնային Ղարաբաղ ՄԱԿ-ի դիտորդական առաքելության մեկօրյա այցի մասին՝ Ադրբեջանում մշտական համակարգող Վլադանկա Անդրեևայի գլխավորությամբ։

Թիմի կազմում ընդգրկված էին նաև ՄԱԿ-ի հումանիտար հարցերի համակարգման գրասենյակի համակարգող բաժնի տնօրեն Ռամեշ Ռաջասինգհեմը, ինչպես նաև Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության (FAO), ՄԱԿ-ի փախստականների հարցերով գործակալության (UNHCR), ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի և Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) ներկայացուցիչները, հայտնում է «Ամերիկայի ձայնը»։

Հայտարարության մեջ նշվում է, որ ՄԱԿ-ի առաքելությունը Ստեփանակերտի այն հատվածում, ուր այցելել է ավերածություններ չի տեսել և ցնցված է Արցախը լքելու բնակչության «հանկարծակի որոշումից»։

«Թիմը համայնքների ներկայացուցիչներից տեղեկացել է, որ Ղարաբաղում մնում է 50-ից 1000 էթնիկ հայ»,–ասվում է հայտարարության մեջ։

«Առաքելությունը ցնցված է, թե ինչպես են տեղի բնակիչները հանկարծակի լքել իրենց տները, ինչպես նաև տառապանքներից, որոնք կարող էին դրա պատճառը լինել»,- հայտարարում է ՄԱԿ-ի առաքելությունը, հայտնում է «Ազատությունը»։

ՄԱԿ-ի պաշտոնյաները միաժամանակ հայտարարել են, թե ոչ տեղի բնակչության շրջանում հարցվածներից, ոչ իրենց զրուցակիցներից որևէ հաղորդում չեն ստացել քաղաքացիական բնակչության նկատմամբ վերջին հրադադարից հետո բռնության դեպքերի վերաբերյալ։ Հայտարարության հեղինակները նաև նշում են, որ այն վայրերում, որոնք այցելել են, քաղաքացիական, գյուղատնտեսական ենթակառուցվածքների վնասներ, ավերածություններ, ինչպես նաև որևէ սատկած անասուն կամ ընտանի կենդանի չեն հայտնաբերել։

«Այս փուլում դժվար է հասկանալ՝ մտադիր է արդյոք տեղի բնակչությունը վերադառնալ։ Հստակ է, որ վստահության ամրապնդման անհրաժեշտություն կա, իսկ դա ժամանակ և ջանքեր է պահանջում բոլոր կողմերից»,- ընդգծել է միջազգային կառույցի թիմը՝ հավաստիացնելով, թե ՄԱԿ-ը «պատրաստ է աջակցել Լեռնային Ղարաբաղում մնացած բնակչությանն ու նրանց, ովքեր ցանկանում են վերադառնալ»։

ՄԱԿ-ի պաշտոնյաները, ըստ հայտարարության, մեկօրյա այցի ընթացքում եղել են Աղդամում, Ստեփանակերտում և Լաչինի միջանցքում։ Հաղորդագրության համաձայն՝ գյուղական բնակավայրեր դիտորդների հասանելիությունը «սահմանափակ» էր։

Ադրբեջանը սեպտեմբերի 19-ին Արցախի դեմ լայնամասշտաբ հարձակում է իրականացրել՝ ամբողջությամբ զանգվածային հրետակոծության տակ առնելով երկիրը։ Սեպտեմբերի 20-ի առավոտվա դրությամբ մի շարք քաղաքներից ու գյուղերից ավելի քան 7000 մարդ էր տարհանվել, առնվազն 200 զոհ կար և 400 վիրավոր։ Բաքուն հայտարարել էր, որ չի դադարեցնի ռազմական գործողությունները, մինչև Արցախի ՊԲ-ն վայր չդնի զենքերը, ԱՀ իշխանությունն էլ չլուծարվի:

Սեպտեմբերի 20–ին հայտնի դարձավ, որ ԱՀ իշխանություններն ընդունել են ռուսական խաղաղապահ առաքելության հրամանատարության առաջարկը կրակի դադարեցման վերաբերյալ, ըստ էության համաձայնվելով Բաքվի պայմաններին՝ ՊԲ զինաթափում և լուծարում։ Սեպտեմբերի 21–ին Եվլախում հանդիպել են Բաքվի և ԼՂ ներկայացուցիչները, այնուհետև սեպտեմբերի 25-ին՝ Իվանյանում։ Սեպտեմբերի 24-ից արցախցիների բռնի տեղահանում է սկսվել, ԼՂ ղեկավարության խոսքով՝ բոլորը հեռանալու են երկրից: Սեպտեմբերի 28–ին ԱՀ նախագահ Սամվել Շահրամանյանը հրամանագիր է ստորագրել ԱՀ լուծարման մասին, որը ուժի է մեջ է մտնում 2024–ի հունվարի 1–ից։