ԱԴՐԲԵՋԱՆԸ ԳՆՈւՄ Է ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԷԿԵԿՏՐԱԷՆԵՐԳԻԱՆ

PanARMENIAN.Net - «Ճգնաժամի պատճառներից մեկը էլեկտրաէներգիայի անօրինական արտահանումն է Ադրբեջան»,- օրենսդիր մարմնի նիստի ժամանակ հայտարարել է խորհրդարանական հանձնաժողովի նախագահ Հերակլ Չուբինիշվիլին: Գործընկերներին ներկայացնելով բացահայտված խախտումների մասին հաշվետվությունը` նա իրավապաշտպան մարմիններին կոչ է արել անցկացնել գործի առավել մանրամասն քննություն եւ պատժել մեղավորներին: Պատգամավորները երկրի նախագահից պահանջել են պաշտոնից ազատել Վառելիքի եւ էներգետիկայի նախարար Դավիթ Մուրտսկուլավին, որը հովանավորել է էլեկտրաէներգիայի գաղտնի վաճառքը:

Էլեկտրաէներգիայի անօրինական արտահանումն Ադրբեջան կարելի էր դիտել որպես կոռուպցիայի հերթական դրսեւորում, որն ամենեւին առնչություն չունի քաղաքականության հետ: Բայց հարցն այն է, որ Վրաստանը հարեւան երկրին վաճառում էր Հայաստանից գնված էլեկտրաէներգիան: Այսպիսով, ստացվում է, որ Հայաստանը անուղղակիորեն օգնել է Ադրբեջանին հաղթահարելու էներգետիկ ճգնաժամը, այդպիսով նպաստել ադրբեջանական տնտեսության զարգացմանը եւ մեղմացրել բազմաթիվ սոցիալական խնդիրներ: Հիշեցնենք, որ վերջին շրջանում Վրաստանը Հայաստանից ամսեկան գնում է 50-ից մինչեւ 120 միլիոն կիլովատ/ժամ էլեկտրաէներգիա: Փետրվարին Թբիլիսիի էներգետիկ բաշխիչ ցանցերի սեփականատեր ամերիկյան «AES-Թելասի» ընկերությունն ինչ-որ պատճառով որոշեց Հայաստանի հետ պայմանագիրը չերկարեցնել եւ նախընտրեց էլեկտրաէներգիա գնել Ռուսաստանից: Սակայն Վրաստանի տարածքում էլեկտրաէներգիայի գողացման պատճառով ռուսական էլեկտրաէներգիայի զգալի մասն այդպես էլ չհասավ Թբիլիսի: Արդյունքում վրացական մայրաքաղաքի շատ թաղամասերում վերսկսվեցին հովհարային անջատումները: Նման պայմաններում «AES-Թելասի»-ին ստիպված եղավ կրկին անգամ դիմել հայկական «Արմէներգո» ընկերության օգնությանը, որն էլ կարճ ժամկետներում վերսկսեց էլեկտրաէներգիայի մատակարարումը` ժամում 60 միլիոն կիլովատ ծավալով եւ կանխարգելեց ճգնաժամի խորացումը:

Նկատենք, որ հաշվի առնելով հարեւան պետության առջեւ ծառացած լուրջ հիմնախնդիրը, հայկական կողմը մատակարարումը չպայմանավորեց պարտքերի մարմամբ: (Վրաստանի պարտքը հասնում է մոտ 5 միլիոն դոլարի): Հայաստանի էներգետիկայի նախարարությունը նույնպես արդեն մի քանի տարի է չի փոփոխում էլեկտրաէներգիայի գները, չնայած որ այլընտրանքի բացակայությունը նրան լիովին թույլ է տալիս թելադրել գները: «Արմէներգոն» նախկինի պես վրացիներին էլեկտրաէներգիան վաճառում է մեկ կիլովատ ժամի համար 25 ցենտով, այն դեպքում, երբ հայ սպառողը ստանում է նույնչափ կլիովատը 4.3 ցենտով:

Երեւանում ոչ ոք էլ գլխի չէր ընկել, որ Վրաստանին տրամադրվող էլեկտրաէներգիայի մի մասը կանցնի Ադրբեջան: Սենսացիոն տեղեկությունն, իհարկե, կարող է բացասական ազդեցություն ունենալ հայ եւ վրացի էներգետիկների հարաբերությունների վրա: Բայց այն փաստը, որ Ադրբեջան է մտնում հայկական էլեկտրաէներգիա, Հայաստանում զայրույթ չի առաջացրել: Ի տարբերություն պաշտոնական Բաքվի, պաշտոնական Երեւանն ամենեւին դատապարտելի չի համարում հակամարտող երկրների միջեւ ձեւավորվող փախշահավետ տնտեսական, առեւտրական եւ էներգետիկ կապերը: Եթե Ադրբեջանն էլեկտրաէներգիայի այդչափ կարիք ունի, ապա ընդհանուր առմամբ Հայաստանը դեմ չի լինի անմիջական մատակարարման: Հիշեցնենք, որ Ադրբեջանին սահմանակից հայկական մարզերի վարչական մարմինները մեկ անգամ չէ, որ դրական պատասխան են տվել հարեւան ադրբեջանական շրջանների խնդրանքին` սահմանային գծով խմելու եւ տեխնիկական ջրի տրամադրմանը: Եւ միայն Բաքվի «անգղների» հանդեպ ունեցած վախն է ստիպել գյուղացիներին հրաժարվելու Հայաստանից ջուր վերցնել` վերացման դատապարտելով իրենց բերքը:

Պարտվածի բարդույթն ադրբեջանական ղեկավարության մոտ տարօրինակ կերպով է դրսեւորվում: Պաշտոնական քարոզիչները ժողովրդի թշնամի են հայտարարում այն ձեռներեցներին, որոնք կապի մեջ են մտնում հայ արտադրողների հետ կամ վրացի միջնորդներով հայկական ապրանք են ներկրում: Չնայած դրան, Բաքվի խանութների շատ ցուցափեղկերում նախկինի պես հանդիպում են երեւանյան արտադրության ծխախոտներ, կոնֆետներ, կոշիկ, սննդամթերք: Ադրբեջանի դատախազությունը նույնիսկ այս փաստի առնչությամբ քննություն է անցկացրել եւ պարզել, ու մեծիմասամբ ապրանքը ներկրվում է վրացական մեծածածախ շուկաներից: Մաքսային կոմիտեի նախագահ Քյամալլեդին Հեյդարովը նշել է, որ իր ղեկավարած գերատեսչությունն անկարող է պայքարել հայկական արտադրանքի ներկրման դեմ եւ իր համերկրացիներին կոչ է արել «հայրենասիրություն ցուցաբերել եւ թշնամական երկրում արտադրված ապրանքը չգնել»:

Այս ամենով հանդերձ, սակայն, Ադրբեջանը Վրաստանից գաղտնի էլեկտրաէներգիա է գնում, պահվածք ընդունելով, թե տեղյակ չէ դրա ծագման մասին: Իհարկե հնարավոր չէ ապացուցել, որ Բաքու է ներկրվել հենց հայկական էլեկտրաէներգիան: Սակայն Վրաստանից էլեկտրաէներգիայի ձեռք բերումը հանգեցնում է նրան, որ «AES-Թելասի» ընկերությունը ստիպված մեծացնում է Հայստանից գնվող էլեկտրաէներգիայի ծավալները: Այսպիսով, ըստ էության, ստացվում է, որ Ադրբեջանը էլեկտրաէներգիա է ձեռք բերում հենց Հայաստանից: Հատկանշական է, որ դեռեւս մեկ տարի առաջ ադրբեջանցի չինովնիկները կտրանակապես մերժեցին Հայաստանում արտադրվող էլեկտրաէներգիայի ձեռք բերումը, նույնիսկ այն դեպքում, եթե այն մատակարեր ռուսական ՌԱՕ ԵԷՍ ընկերությունը: «Մենք Հրազդանի էլեկտրաէներգիայի կարիքը չունենք: Նշանակություն չունի, թե ՀԷԿ-ը կպատկանի Հայաստանին, թե Ռուսաստանին»,- այն ժամանակ հայտարարեց Ադրբեջանի տնտեսական զարգացման նախարարի էներգետիկ հարցերով խորհրդական Կերիմ Ռամանազովը: Նրան աջակցեց նաեւ «Ազերէներժի» ընկերության նախագահ Ակշին Քյազիմզաձեն` նշելով, որ մինչ ղարաբաղյան հարցի կարգավորումը Ադրբեջանը Հայաստանին ձեռնտու քայլեր չի ձեռնարկի: Իսկ վառելիքի եւ էներգետիկայի նախարար Նազիմ Բայրամովը հայտարարեց, որ «ոչ մի չափի շահույթը չի կարող Ադրբեջանին ստիպել գործընկերային հարաբերություններ հաստատել հայերի հետ»:

Վրացական խորհրդարանականների ուսումնասիրությունների արդյունքներից դատելով` այդ բոլոր ամբոխավարական կարգախոսները տեղացիներին հանգստացնելու համար էին միայն: Ակնհայտ է, որ ադրբեջանցի ղեկավարներն ամեն դեպքում համոզվել են, որ հնարավոր չի լինի հաղթահարել ճգնաժամն առանց Հայաստանի հետ էներգետիկ համագործակցության: Հայտնի է, որ Ադրբեջանի էներգահամակարգի փաստացի հզորությունը կազմում է ժամում շուրջ 3 միլիարդ կիլովատ, այն դեպքում, երբ էլեկտրաէներգիայի իրական պահանջարկը կազմում է 4 միլիարդ: Ակնհայտ է, որ եթե երբեւէ Բաքվում որոշեն բավարարվել սեփական էներգաաղբյուրներով, ապա տնտեսության ճգնաժամն անխուսափելի կլինի: Այս տեսանկյունից, կարելի է ասել, որ Ադրբեջանի բախտը բերել է, որ Հայաստանը, էներգետիկ հսկայական կարողություններ ունենալով, չի խորշում նրա հետ գործ ունենալուց: