Գերտերությունների վերջին փաստարկը

PanARMENIAN.Net - Ճիշտ է, վերջերս միջազգային հանրության մեջ գերակայում է ուժեղի իրավունքը, որը փոխարինում է ինչպես տարածքային ամբողջականության սկզբունքն, այնպես էլ ազգերի ինքնորոշման իրավունքը: Առհասարակ, միշտ էլ այդպես է եղել, բայց վերջին ժամանակներում, կապված նախկինի պես ապրելու հարցում այս կամ այն էթնիկական խմբի սկզբունքային անհամաձայնության հետ, այդ հարցն ավելի ակտուալ է դարձել: Չէ՞ որ ԱՊՀ տարածքում այժմյան չճանաչված հանրապետությունները նվաճել են անկախությունը` ի տարբերություն Կոսովոյի, որին դա ուղղակիորեն մատուցվեց, չնայած աչալուրջ քաղաքական գործիչների` նման թեթեւամիտ եւ հետեւանքներով առատ քայլ չանելու կոչերին: Այժմ մենք ունենք այն, ինչ որ կա. խառնաշփոթություն կովկասյան տարածաշրջանում, նախկին Միության հանրապետությունների միջեւ սահմանների անխախտության մասին բարձրագոչ հայտարարություններ եւ որպես հետեւանք` նոր լարվածություն: Եթե հիշել ոչ վաղեմի պատմությունը, ապա ստիպված կլինենք խոստովանել, որ ԽՍՀՄ հանրապետությունների միջեւ սահման` որպես այդպիսին, ուղղակի գոյություն չուներ: Կար ինքնուրույն վարչական բաժանում, որը հիմնված էր այս կամ այն տարածաշրջանի շահերի վրա: Նույնը կատարվում է նաեւ այսօր, պարզապես Խորհրդային միության դերում հանդես են գալիս ԱՄՆ-ն, ԵՄ-ն եւ ՌԴ-ն:

«Վրաստանում սահմանադրական կարգի վերականգնման» Միխայիլ Սահակաշվիլու` մինչեւ վերջ չմտածված, իսկ ավելի ճիշտ` բախտախնդիր քայլը, որի սխալականությունը խոստովանում են արդեն ԱՄՆ-ում, մի ակնթարթում փոխեց առաջնահերթ խնդիրները եւ կասկածի տակ դրեց 1975թ. Եվրոպայում անվտանգության եւ համագործակցության Հելսինկյան ակտը: Այստեղ հարկ է նշել մի հետաքրքիր մանրամաս. 1991թ. Հարավային Կովկասի երկրները հրաժարվեցին խորհրդային հանրապետությունների իրավահաջորդությունից եւ իբրեւ իրենց նոր հանրապետությունների նմուշ վերցրեցին 1918թ. Անդրկովկասի հանրապետությունները: Դժվար թե Վրաստանի եւ Ադրբեջանի այսօրվա ղեկավարները գիտեն, որ 1918թ. Հարավային Օսիան, Աբխազիան, Լեռնային Ղարաբաղն ու Նախիջեւանը չէին մտնում Ադրբեջանի Դեմոկրատական Հանրապետության (ԱԴՀ) եւ Վրաստանի կազմի մեջ: Եթե խոսենք պատմական առումով տարածքային ամբողջականության մասին, ապա ԱԴՀ-ն եւ Վրաստանը պարզապես նվաճողներ են: Բայց այդ ժամանակից ի վեր աշխարհում շատ բան է փոխվել. Երկրորդ աշխարհամարտ, ԽՍՀՄ փլուզում, «սառը պատերազմի» ավարտ: Եւ այժմյան նման բնույթի հայտարարությունները արվում են` ելնելով զուտ քաղաքական նպատակներից: Հարավային Կովկասը պետք է ամեն գնով անջատել Ռուսաստանից, Բաքվի նավթը նույնպես ավելի գերադասելի է Եվրոպա մատակարարել շրջանցելով Ռուսաստանը եւ, բնականաբար, Հայաստանը: Ավելորդ չի լինի նաեւ փակել Ռուսաստանի մուտքը Սեւ ծով Աբխազիայի եւ Ուկրաինայի միջոցով... Բայց որքա՞ն գործող կլինի այդ քաղաքականությունը` հաշվի առնելով ներկայիս ռուսական ղեկավարության խիստ դիրքորոշումը:

Մինչդեռ ԱՄՆ-ն երբեք չի հայտարարել Սերբիայի, Իրաքի, Քուվեյթի տարածքային ամբողջականության հանդեպ իր կողմնակցության մասին` շատ լավ իմանալով, թե ապագայում դա ինչի կարող է վերածվել: Նույնը վերաբերում է Ռուսաստանին: Մոսկվան բոլորովին կարիք չունի Լեռնային Ղարաբաղի պատճառով վիճել Բաքվի հետ: Իլհամ Ալիեւն ի տարբերություն Միխայիլ Սահակաշվիլու շատ ավելի զգոն մարդ է եւ պատերազմ կսկսի միայն այն դեպքում, երբ 100% համոզված լինի իր հաղթանակի մեջ: Բայց քանի դեռ դա այդպես չէ, տարածաշրջանում պատերազմ չի լինի: Ճիշտ է, ոչ ոք չգիտի, թե երբ Ալիեւի ենթադրությունները կվերաճեն համոզմունքի: Բայց մինչ այդ պետք է հավաստիանալ համաշխարհային տերությունների օժանդակության մեջ: Թեեւ նրանք այժմ գլուխ չունեն հեռավոր երկրների հակամարտությունների հետ. ճգնաժամն ԱՄՆ-ում բավական հիմնավոր կերպով խարխլել է ամբողջ աշխարհում ժողովրդավարության գլխավոր ջատագով Ջորջ Բուշի եւ նրա փոխնախագահ Դիկա Չեյնիի դիրքերը:

Բայց եւ այնպես ավելորդ չի լինի հիշեցնել, որ 1933թ. ԽՍՀՄ-ի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման ժամանակ Վաշինգտոնը ճանաչեց Խորհրդային Միությունը հենց գոյություն ունեցող եւ ոչ թե Հիտլերի հետ 1940թ. ստորագրված պակտից հետո զգալիորեն ընդլայնված սահմաններում, այսինքն` առանց Բալթիայի երկրների: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո ԱՄՆ-ն, հենց դրանից ելնելով, բռնել է ինքնահռչակված հետխորհրդային հանրապետությունների դիրքը: Նույնն այսօր անում է ՌԴ-ն` բացատրելով «խաղաղապահների» ներկայությունը Աբխազիայում, Հարավային Օսիայում եւ Մերձդնեստրիայում: Լեռնային Ղարաբաղն այդ իրադրության մեջ պարզապես չի դիտարկվում. այն չափազանց հեռու է Ռուսաստանից եւ չափազանց ինքնուրույն...

Կարինե Տեր-Սահակյան