Պրահայում Հայաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահների հերթական հանդիպումը կրկին ոչինչի չի հանգեցրել:Համենայն դեպս, այդպիսի տպավորություն է ստեղծվում հաղորդագրություններից, որոնք, ինչպես միշտ, լի էին բարեկամական, ոչինչ չպարտավորեցնող արտահայտություններով: Մի խոսքով, ոչ մի «բեկում» տեղի չի ունեցել: Ճիշտ է, Մեթյու Բրայզան, ինչպես միշտ, հավատարիմ է մնացել իրեն եւ կրկին անտեղի ասել, որ «համաձայնություն է ձեռքբերվել հիմնարար սկզբունքների շուրջ», ինչն անհապաղ հարուցել է Ստեփանակերտի կտրուկ արձագանքը:

2008թ. դարձավ Հարավային Կովկասի վերաձեւման տարի: Հարավային Օսեթիայի դեմ Վրաստանի սանձազերծած «հնգօրյա պատերազմից» հետո պարզ դարձավ, որ տարածաշրջանում նոր բաժանարար գծեր են նախանշվում: Հավանաբար, ինքն էլ չցանկանալով դա, Վրաստանի նախագահը «թագավորական» նվեր մատուցեց ՌԴ-ին, որը վաղուց էր հարմար առիթի սպասում ԱՄՆ-ից ռեվանշ վերցնելու համար` Կովկասի հակամարտությունների հանգուցալուծման մեջ չափազանց խորը ներթափանցման համար: Արդյունքում ավելի մեծ խառնաշփոթ ստացվեց, որտեղ նույնիսկ «ամենահմուտ» պետությունները չկարողացան որեւէ բան որսալ:

Անցնող տարին աշխարհում նոր կարգերի հաստատման եւ նոր աշխարհաքաղաքական գծերի սկիզբ հանդիսացավ: Եվրոպան, ողջ աշխարհը գտնվում էին ստատիկ վիճակում Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո: Երկրորդ համաշխարհային պատերզմի արդյունքում գծագրվեցին Պոտսդամում որոշված սահմանները, ինչն իր ավարտական տեսքը ստացավ 1975թ. Եվրոպայի Խորհրդի Անվտանգության խորհուրդի հելսինկյան գագաթնաժողովում:

Ադբեջանում վերջապես պատահեց այն, ինչ պետք է վաղուց արդեն պատահած լիներ. երկրի խորհրդարանը Իլհամ Ալիեւին «խնդրեց» դառնալ երկրի ցմահ նախագահ: Ճիշտ է, ամեն ինչ «ժողովրդավարական» ծրարի մեջ էր փակցված: Դեկտեմբերի 18-ին Ադրբեջանի խորհրդարանը որոշում ընդունեց Սահմանադրական հանրաքվե անցկացնելու մասին ակտ ուղղել Սահմանադրական դատարան` Սահմանադրության մեջ փոփոխություններ կատարելու համար «իրավական ամփոփագիր» ստանալու նպատակով:

«Հայե'ր, ներե'ք մեզ» հանրագրի տակ հավաքված ստորագրությունների թիվը դեկտեմբերի 18-ին ցերեկը կանգ առավ 13315-ի վրա: Փաստը, որպես այդպիսին սպասելի էր, եւ անհրաժեշտից ավելի բացատրություններ ունի: Որքան էլ որ պաշտոնական Անկարան ասի, որ Թուրքիայում խոսքի եւ արտահայտման ազատություն է, YouTube-ի եւ որոշ կայքերի արգելափակումն ավելի շատ հակառակն են հաստատում: Տարօրինակ է այն, որ Թուրքիայի իշխանությունները սպասեցին 2 օր, որից հետո վարչապետ Էրդողանը վերջապես արտահայտվեց, որ «հավանություն չի տալիս» տվյալ նախաձեռնությանը:

Ազգային նույնության փնտրտուքները թուրք մտավորականությանը բերեցին առաջին հայացքից բավական անակնկալ քայլի: Ողջ համաշխարհային մամուլը վերջին օրերին գրում է մեղա եկած «ենիչերիների» մասին, խղճի, սերունդների առջեւ պարտքի, մի խոսքով` ինչի մասին ուզես, եթե դա առնչվում է Թուրքիային: Թուրքական հասարակության հանդեպ հետաքրքրության նման պոռթկում տեղի էր ունեցել նաեւ 2 տարի առաջ, երբ Ստամբուլում սպանվել էր Հրանտ Դինքը: Բոլորն էլ հիշում են «Մենք բոլորս Հրանտ Դինք ենք» եւ «Մենք բոլորս հայ ենք» բազմաթիվ ցուցապաստառները: Եւ ահա այժմ` Առաջին աշխարհամարտի տարիներին Օսմանյան կայսրությունում կատարված սպանությունների համար հայ ժողովրդից ներողություն խնդրելու կոչեր:

Աշխարհում միայն երկու երկիր կա, որոնց բնակչության մեծ մասը բնակվում է պատմական հայրենիքից դուրս: Դրանք են Իսրայելն ու Հայաստանը: Հայերի եւ հրեաների 2/3 ապրում է իր հայրենիքի սահմաններից դուրս, եւ այդ փաստը մեծապես ազդում է երկրների զարգացման վրա: Հայկական եւ հրեական սփյուռքի նմանությունը նաեւ նրանում է, որ այն գոյացել է հետապնդումների արդյունքում: Ճիշտ է, եթե հրեաներին բնակցեման վայրերից քշում էին գրեթե 2000 տարի առաջ, ապա հայկական սփյուռքը կազմավորվել է համեմատաբար վերջերս` 20 դարի սկզբին: Հայերի հիմնական արտահոսքը պատմական հայերնիքից` Արեւմտյան Հայաստանից եղավ 1915թ., երբ երիտթուրքերը արտաքսեցին եւ կոտորեցին շուրջ 2-միլիոնանոց հայ բնակչությունը: Այնպես որ հենց Հայոց ցեղասպանությունը պատճառ հանդիսացավ, որ հայերը սփռվեն աշխարհով մեկ, ինչի մասին բազմիցս ասվել ու գրվել:

Դեռ չէին հասցրել հանդարտվել Նորաշենի հետ կապված կրքերը, երբ Վրաստանը, իսկ ավելի ճիշտ Վրաց ուղղափառ եկեղեցին նորից սկսեց ջուր պղտորել: Դեկտեմբերի 11-ին Վրաստանի Քրիստոնյա-ժողովրդավարական շարժումը որոշեց ցույց անցկացնել Թբիլիսիում Հայաստանի դեսպանատան մոտ: Ըստ շարժման առաջնորդ Գիորգի Անդրիաձեի, ցույցի մասնակիցները պահանջում էին ետ վերադարձնել Հայաստանում գտնվող վրացական վանք-եկեղեցիները:

Թուրքական մտավորականության մի շարք ներկայացուցիչներ հանդես են եկել մեղայական նամակով, որտեղ ներողություն են խնդրում հայերից 1915թ. Հայոց ցեղասպանության համար: Փաստն ինքնին արդեն եզակի է, եթե հաշվի առնենք դեռեւս գոյություն ունեցող 301-րդ հոդվածը, որը քրեական պատիժ է նախատեսում մամուլում կամ հրապարակավ Հայոց ցեղասպանության հիշատակման համար: Այնուամենայնիվ, պրոֆեսորենր Բաշկան Օրանն ու Ահմետ Ինսելը, լրագրողներ Ալի Բայրամօղլուն ու Չենգիզ Աքթարը իրենց անունից ներողություն են խնդրել «1915թ. Օսմանյան Թուրքիայում հայերի հետ կատարված մեծ դժբախտության համար»:

Հելսինկիում ավարտվել է ԵԱՀԿ ԱԳՆ ղեկավարների նիստը: Ինչպես եւ պետք էր ակնկալել, քննարկման գլխավոր հարցը Կովկասի իրադրությունն էր, մասնավորապես, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման խնդիրը եւ, իհարկե, ռուս-վրացական հարաբերությունները: Միամտություն կլիներ ինչ-որ նոր բան սպասել ղարաբաղյան հիմնախնդրի հարցում, թեեւ որոշ քաղաքական ուժեր` ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Ադրբեջանում շտապեցին կարգավորման ժամկետների առնչությամբ լավատեսական եզրակացություններ անել: