Մասաչուսեթսում կներկայացվի Թուրքիայի «կորուսյալ» հայերի մասին գիրքը

23 հունվարի 2015 - 18:03 AMT

PanARMENIAN.Net - Փաստաբան Ֆեթիյե Չեթինը և սոցիոլոգ Այշե Գյուլ Ալթընայն ԱՄՆ Մասաչուսեթսի նահանգի Ուոթերսթուն քաղաքի հանրային գրադարանում հունվարի 27-ին կներկայացնեն իրենց համահեղինակած՝ «Թոռներ. Թուրքիայի «կորուսյալ» հայերի թաքնված ժառանգությունը» գիրքը: Նրանց է միանալու նաև պատմաբան Ժիրայր Լիպարիտյանը, որը գրել է գրքի անգլերեն թարգմանության առաջաբանը:

Ըստ The Armenian Weekly-ի՝ գիրքը պատմում է 1915-ի Հայոց ցեղասպանությունից հետո բազմաթիվ իսլամացած հայերի մասին: Շատ դեպքերում մարդիկ չէին էլ խոսում իրենց հայ ինքնության մասին, ուստի նրանց երեխաները մեծացան առանց այդ փաստի գիտակցության և ձուլվեցին թուրք և մահմեդական հարևաններին:

Առաջին անգամ ծպտյալ հայերի մասին լռությունն ընդհատվել է 2004-ին, երբ Չեթինը հրապարակելց իր «Իմ տատը» գիրքը, որտեղ նա պատմում էր իր տատի հայկական ինքնության բացահայտման պատմությունը: Դրան հաջորդող տասը տարվա ընթացքում բազմաթիվ թուրքեր են հրապարակել իրենց հայկական արմատների մասին պատմող գրքեր կամ հոդվածներ:

Ասպիսով, գիրքը բացահայտում է Հայոց ցեղասպանության մի կարևոր պատմական կողմ և վերապրածների ու ժառանգների վրա դրա ազդեցությունը:

«Անցյալն ուսումնասիրելիս մենք չպետք է անտեսենք տառապանքի մնացած ձևերը: Լռության պատնեշ ստեղծելու փոխարեն պետք է կոտրենք անցյալի լռությանպատերը»,- ասել է Ալթընայը:

Հղումներ թեմայով.

The Armenian Weekly: Watertown Program to Explore Legacy of ‘Lost’ Armenians in Turkey

Հայոց ցեղասպանություն

Հայոց ցեղասպանությունը, որն իրագործվել է Օսմանյան կայսրությունում 1915-1923թթ., XX դարի առաջին ցեղասպանությունն էր, որի նախաձեռնողները երիտթուրքերն էին: Ցեղասպանության ժամանակ ոչնչացվեց վեց հայկական վիլայեթների բնակչությունը` մոտ 1,5 մլն հայ: Եվս կես միլիոնը սփռվեց աշխարհով մեկ` սկիզբ դնելով հայկական Սփյուռքին:

Դեռևս Ցեղասպանության իրագործման տարիներին` 1915-23թթ. տերությունները ընդունեցին հայերի կոտորածը դատապարտող բանաձևեր: ԱՄՆ-ն երեք անգամ (1916, 1919, 1920) նմանատիպ բանաձևեր է ընդունել, սակայն դա չկասեցրեց Օսմանյան կայսրության գործողությունները: 1915թ. Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան և Ռուսաստանը հանդես եկան համատեղ հռչակագրով` դատապարտելով հայերի բնաջնջումը:

Աշխարհի շատ երկրներ և ազդեցիկ միջազգային կազմակերպություններ ճանաչել և դատապարտել են Հայոց ցեղասպանությունը: Պաշտոնապես առաջինը Հայոց ցեղասպանությունն ընդունել և դատապարտել է Ուրուգվայը 1965թ-ին: Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչել են նաև Եվրոպայի Խորհուրդը, Եվրախորհրդարանը, ՄԱԿ-ի խտրականության կասեցման և փոքրամասնությունների պաշտպանության կանխարգելման ենթահանձնաժողովը, ՄԱԿ-ի ռազմական հանցագործությունների գծով հանձնաժողովը, Եկեղեցիների համաշխարհային խորհուրդը: Հայերի ոչնչացումը պաշտոնապես ցեղասպանություն են ճանաչել Ֆրանսիան, Ավստրիան, Իտալիան, Գերմանիան, Բելգիան, Լյուքսեմբուրգը, Շվեդիան, Նիդերլանդները, Շվեյցարիան, Ռուսաստանը, Լեհաստանը, Լիտվան, Հունաստանը, Սլովակիան, Կիպրոսի Հանրապետությունը, Լիբանանը, Ուրուգվայը, Արգենտինան, Վենեսուելան, Չիլին, Բոլիվիան, Կանադան, Վատիկանը, Բրազիլիան, Լյուքսեմբուրգը, Գերմանիան, Պարագվայը, Սիրիան և ԱՄՆ-ի 45 նահանգ:

Բելգիայում և Շվեդիայում Հայոց ցեղասպանության ժխտման համար քրեական պատասխանատվություն է սահմանված (45 հազար եվրո տուգանքից մինչև 1 տարվա ազատազրկում): 2006թ. հոկտեմբերի 12-ին Ֆրանսիայի խորհրդարանն օրինագիծ ընդունեց, որի համաձայն Հայոց ցեղասպանության ժխտումը կքրեականացվի, ինչպես Հոլոքոսթը:

Ժամանակակից Թուրքիան ժխտում է Հայոց ցեղասպանության պատմական փաստը և վարում է այդ փաստի ժխտման ներքին և արտաքին քաղաքականություն: Թուրքական պետության գործողությունները ներկայացվում են որպես «բռնագաղթ»` հայերի անվտանգությունն ապահովելու նպատակով: Հայոց ցեղասպանության ճանաչման անհրաժեշտության մասին խոսում են միայն առանձին թուրք մտավորականներ, որոնց թվում են պատմաբան Թաներ Աքչամն ու Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Օրհան Փամուկը: