Փարիզում Զապել Եսայանի անվան ծառուղին է բացվել

PanARMENIAN.Net - Կանանց իրավունքների համար պայքարի միջազգային օրը՝ մարտի 8-ին, Ֆրանսիայի մայրաքաղաքում բացվել է Զապել Եսայանի անվան ծառուղին։

Այս մասին է հայտնել թվիթերյան իր հաշվում Փարիզի քաղաքապետ Անն Իդալգոն՝ տեղադրելով համապատասխան լուսանկար։

Ֆեմինիստական շարժման ակտիվիստ ու գրող Զապել Եսայանը (1878-1943) XIX-XX դարասկզբի հայ մտավորականության ամենաականավոր ներկայացուցիչներից էր: Նրա բազմաթիվ պատմվածքները, էսսեները, վեպերն ու ճամփորդական նոթերը արտացոլում են աղետալի իրադարձությունները, որ տեղի էին ունենում Թուրքիայի հայերի կյանքում, և մեծ տարածում էին ստացել: Իսկ այսօր դրանք գրեթե մոռացված են:

Զապել Եսայանը (Հովհաննիսյան) ավարտել է Սկյուտարի Ս. Խաչ վարժարանը (1892), Փարիզում հետևել Սորբոնի և Քոլեջ դը Ֆրանսի գրականության ու փիլիսոփայության դասընթացներին։ Առաջին արձակ բանաստեղծությունը «Երգ առ գիշեր» 1895-ին լույս է ընծայել Արշակ Չոպանյանի «Ծաղիկ» հանդեսում, այնուհետև «Մասիս», «Անահիտ», «Արևելյան մամուլ», «Ազատանարտ» և այլ պարբերականներում հրատարակել է նովելներ, պատմվածքներ, գրականագիտական հոդվածներ, թարգմանություններ։ Եսայանի ստեղծագործական հասունության արտահայտությունը եղան «Սկյուտարի վերջալույսներ» (1905, «Արևելյան մամուլ»), «Կեղծ հանճարներ» (1905,«Արևելյան մամուլ»), «Հլուները և ըմբոստները» (1906, «Ազատ բեմ»), «Շնորքով մարդիկ» (1907) վիպակները, որոնք աչքի են ընկնում հոգեբանական վերլուծությունների խորությամբ, իրականության ռեալիստական պատկերմամբ։

Եսայանը 1908-ին վերադարձել է Կ.Պոլիս, Ադանայի ջարդերի կապակցությամբ ստեղծված պատվիրակության կազմում 1909-ին մեկնել Կիլիկիա, «Ազատամարտ» թերթում տպագրել հոդվածներ աղետի մասին։ Կիլիկիայի հայության ողբերգությունը նկարագրել է «Ավերակներու մեջ» (1911) գրքում, «Անեծքը» (1911) և «Նոր հարսը» (1911) պատմվածքներում։

1915-ին խույս տալով ձեռբակալությունից՝ ապաստանել է Թիֆլիսում, Եղեռնի մասին հիշողություններ հրատարակել Բաքվի «Գործ» ամսագրում։

1918-ին Մերձավոր և Միջին Արևելքի երկրներում կազմակերպել է հայ տարագիրների և ողբերի հավաքման ու տեղավորման գործը։ Այդ տարիներին գրել է «Վերջին բաժակը» (1916), «Հոգիս աքսորյալ» (1919) վիպակները, բողոքել քաղաքական և սոցիալական անարդարությունների դեմ։

1926-ին այցելել է Հայաստան և ստացած տպավորություններն ամբողջացրել «Պրոմեթեոս ազատագրված» (1928) գրքում։ 1933-ին հաստատվել է Խորհրդային Հայաստանում։ Եսայանը հրատարակել է հոդվածներ՝ նվիրված գրականության ու արվեստի հարցերին, կատարել թարգմանություններ Մետեռլինկից («Մահը», «Իմաստություն ու ճակատագիր»): Նա ստալինյան հետապնդումների զոհ դարձավ, աքսորվեց 1937 թ. և մահացավ անհայտ հանգամանքներում, հավանաբար 1943-ին: