Հարցը, թե ինչ դեր կստանձնի Ռուսաստանը, եթե Լեռնային Ղարաբաղի համար կրկին պատերազմ սկսվի, վաղուց է քննարկվում: Բանավեճին սրություն է հաղորդում այն, որ մյուս «սառեցված հակամարտությունների» համեմատ, իրավիճակը Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ մնում է առավել լարված, ասվում է Lenta.ru-ի «Նախկին ԽՍՀՄ» բաժնի խմբագիր Միխայիլ Տիշչենկոյի հոդվածում:
Հրապարակումում ասվում է՝ հաշվի առնելով, որ Ռուսաստանի միջամտության վերաբերյալ հարցին միանշանակ պատասխան չկա, հակամարտության կողմերին մնում է միայն գուշակությամբ զբաղվել: Մի կողմից, ՌԴ-ն ՀԱՊԿ գծով Հայաստանի դաշնակիցն է, որի տարածքում տեղակայված է ռուսական ռազմակայանը: 1992 թ. ստորագրված Հավաքական անվտանգության պայմանագրով նախատեսվում է, որ ագրեսիան մասնակից անդամներից մեկի դեմ դիտարկվում է որպես հարձակում նրա դաշնակիցների վրա: Դաշնակիցները տրամադրում են անհրաժեշտ օգնություն, այդ թվում նաև ռազմական:
«Ճիշտ է, չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղին դա չի վերաբերում: Դե յուրե տարածաշրջանն Ադրբեջանի մաս է համարվում (թեև փաստացի վաղուց արդեն Ադրբեջանի իշխանություններին չի ենթարկվում) և Ռուսաստանը դա չի վիճարկում: Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա թեև նա սատարում է իր ազգակից ղարաբաղցիներին, սեփական տարածք չի համարում և անգամ ձեռնպահ է մնում նրա անկախությունը պաշտոնապես ճանաչելուց, մտավախություն ունենալով, որ դա կդրդի Ադրբեջանին վերսկսել պատերազմը»,- ասվում է հոդվածում:
Այսինքն, ինչպես ասում են Բաքվում, եթե ադրբեջանական բանակն իրոք «սկսի ազատագրել գրավյալ տարածքները», սակայն չհարձակվի Հայաստանի վրա, Ռուսաստանը հակամարտությանը միջամտելու հիմքեր չի ունենա: «Ադրբեջանը, տարածքային ամբողջականությունը վերականգնելու դեպքում, մտադիր չէ գերազանցել իր լիազորությունների սահմանները, ասել է ադրբեջանցի քաղաքագետ Ֆիկրետ Սադիխովը: - Բացի այդ, մենք մտադիր չենք հակամարտության մեջ մտնել ՀԱՊԿ կամ 102-րդ ռուսական ռազմակայանի հետ»:
Մյուս կողմից, ՀԱՊԿ անդամ երկրների դաշնակցային պարտավորությունները գործում են ոչ միայն անմիջապես նրա դեմ ուղղված հարձակման դեպքում: Հավաքական անվտանգության մասին պայմանագրի 2-րդ հոդվածը նախատեսում է, որ պայմանագրի մասնակիցները օգնում են այն պետությանը, որի «կայունության ու անվտանգության սպառնալիք կա»: Իսկ Ղարաբաղին սատարող Հայաստանի համար ռազմական հակամարտության վերսկսումը (անգամ միայն Ղարաբաղի տարածքում), հղի է վերոնշյալ սպառնալիքներով:
Բացի այդ Հայաստանը, ինչպես կարծում է բելառուս քաղաքագետ Արսենի Սավիցկին, տեսականորեն կարող է դիմել դաշնակիցներին՝ խնդրելով, որ Հավաքական անվտանգության մասին պայմանագիրը կիրառվի Ղարաբաղի տարածքում իր քաղաքացիների պաշտպանության համար, ինչպես դա արեց Ռուսաստանը 2008 թվականին Հարավային Օսեթիայի շուրջ հակամարտության ժամանակ:
Վերջապես, ռազմական հակամարտությունը Ղարաբաղում, ինչպես կարծում են ոմանք, կարող է տարածաշրջանում ռուս խաղաղապահների տեղակայման առիթ դառմալ: Նման նախադեպեր արդեն եղել են, ՀԱՊԿ ղեկավարությունում, վերջերս հայտնեցին, որ ստեղծված խաղաղապահ ուժերը հետագայում իրավունք կստանան մասնակցելու իր պատասխանատվության գոտուց դուրս խաղաղապահ գործողություններին: Ճիշտ է, այդ ուժերի տեղակայումը բուն Ղարաբաղում, ինչպես պնդում է ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Բորդյուժան, չի քննարկվել: Կոնկրետ պատասխան, թե ինչ կձեռնարկեն բլոկի երկրները, եթե Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև ռազմական հակամարտություն սկսվի, գլխավոր քարտուղարը չի տվել: «Երբ այդ «եթե»-ն լինի, կխոսենք»,-ասել է նա:
Ինչևէ, այն, որ Ռուսաստանը կարող է միջամտել հակամարտությանը, զսպող գործոն է Ադրբեջանի համար, որը հայտարարում է, թե պատրաստ է գրավել Ղարաբաղը, բայց չի շտապում դա անել: 5 տարի առաջ հարևան Վրաստանը ռիսկի գնաց և ռազմական գործողություններ սկսեց՝ համոզվելով, թե ինչ հետևանքներ կարող է ունենալ ՌԴ միջամտությունը: Դժվար թե Ադրբեջանը ցանկանա ստուգել դա սեփական փորձով:
