Ազատության հրապարակում Արցախի բնակիչների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի նախաձեռնությամբ մարտի 31–ին կազմակերպվել է առաջին հանրային քննարկումը, որի թեման եղել է արցախցիների բնակարանային ապահովման ծրագիրը։ Քննարկման հիմնական բանախոսը՝ ոլորտում փորձառու մասնագետ և Արցախի Բնակարանային հարցերի կոմիտեի նախկին նախագահ Արմեն Մանգասարյանը, ներկայացրել է առկա խնդիրներն ու բացթողումները։

«Շատ կարեւոր հարթակ է ստեղծվում, և հետագայում ցանկալի է, որ մասնակցությունն ավելի ակտիվ լինի։ Եվ պատահական չէ, որ հենց առաջին քննարկումը բնակապահովման հետ է կապված, քանի որ արցախցիներին հուզող թիվ մեկ խնդիրն այս պահին բնակարանային հարցն Է»,- ասել է Մանգասարյանը, հայտնում է Aravot.am-ը։

Նա նշել է, որ «40+10» հազար դրամի օգնության ծրագիրը պետք է շարունակվի։

«Հաճախ լսում ենք, որ ասում են՝ արցախցիները պետք է աշխատեն, որպեսզի բնակվարձերի հարցերը լուծեն։ Կարծում եմ՝ որեւէ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ արցախցին ամենաաշխատասեր հայի տեսակ է, այնպես չէ, որ չեն աշխատում։ Բայց վարձատրությունը բավարար չէ առօրյա կարիքները հոգալու, ինչպես նաև վարձավճարների հարցը լուծելու համար։ Զարմանում եմ, որ այս ծրագիրը կապում են զբաղվածության հետ, քանի որ կառավարության որոշմամբ՝ բնակվարձի և կոմունալ վճարների նպատակով է այս աջակցությունը տրամադրվում։ Եվ աջակցությունը պետք է տրամադրվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ չի լուծվել արցախցիների բնակարանային խնդիրը»,- հավելել է Մանգասարյանը։

Նրա դիտարկմամբ՝ ծրագրի հիմնական խնդիրներից մեկը՝ դիմողների շատ ցածր թիվն է։ Այս պահի դրությամբ հավաստագիր է ստացել արցախցի ընտանիքների մոտ 3 տոկոսը, սակայն իրական օգտագործողների թիվը կազմել է ընդամենը 0.2 տոկոս։

«Կարծում եմ՝ սա ամեն ինչ ասում է այս ծրագրի մասին։ Արցախում ևս մենք բնակապահովման ծրագիր էինք իրականացնում, և արցախցիները կփաստեն, թե ինչ հերթեր էին մեր կոմիտեի դիմաց։ Այսինքն՝ եթե տեղահանված ընտանիքը չի դիմում բնակարանային ծրագրին, ուրեմն ծրագրի հետ ինչ-որ բան այն չէ։ Եվ 40+10 հազար ծրագիրը դադարեցնեն՝ պնդելով, որ դադարեցնում ենք, որպեսզի օգտվեն սերտիֆիկատներից, միանշանակ սխալ է, քանի որ այս պահին ոչ բոլոր ընտանիքները կարող են դիմել և սերտիֆիկատ ստանալ։ Գոնե եթե նման որոշում է կայացվում, պետք է փուլային տարբերակով լինի»,- հավելեց նա։

Բացի այդ, Մանգասարյանը ընդգծել է, որ ծրագիրն ունի ոչ միայն ֆինանսական, այլև կառավարչական, բանկային և իրավական խնդիրներ։ Շուկայում առկա բնակարանների գները չեն համապատասխանում սերտիֆիկատով տրամադրվող արժեքներին։ Չնայած հավաստագիր ստանալու գործընթացը հեշտացված է, սակայն դրանից հետո շահառուները բախվում են բարդ գործընթացների՝ հատկապես բանկերի հետ համագործակցության փուլում։

Մանգասարյանը նշել է, որ եթե շահառուն ունի ժամկետանց վարկ, ապա բանկերը նրան հիփոթեքային վարկ չեն տրամադրում, նույնիսկ եթե բնակարանի արժեքը համապատասխանում է տրամադրված սերտիֆիկատի գումարին։ Այս խնդիրը ներկայացվել է աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությանը, որտեղից հայտնել են, որ ապրիլի 1-ից այն կլուծվի։

«Իրավական խնդիրների մասին խոսենք․ քաղաքացիության հարցը իրավական դաշտում է։ Այնպես չէ, որ արցախցին չի ուզում լինել ՀՀ քաղաքացի։ Արցախցին ամբողջ կյանքում երազել է միանալ մայր Հայաստանի հետ և եղել է ՀՀ քաղաքացի։ Եվ այժմ ներկայացնել, թե արցախցիները չեն ուզում քաղաքացի դառնալ, դա իրականությանը չի համապատասխանում։ Ծրագրում կան նաև մի շարք այլ խնդիրներ, որոնք ընդհուպ հակասահմանադրական են։ Կարելի է առանձնացնել հենց սեփականության իրավունքի հետ կապված, խտրականության հարցերը»,- նշել է նա։

Մանգասարյանը եզրափակել է՝ նշելով, որ ծրագրի հիմքում պետք է լինեն շահառուների հնարավորությունների և իրատեսական պայմանների վրա հիմնված լուծումներ, այլ ոչ թե ձևական մոտեցումներ, որոնք վերջում չեն ապահովում ակնկալվող արդյունքը։

Արցախից բռնի տեղահանվածների աջակցության ծրագիրը 2025 թվականի ապրիլի 1–ից կրճատվելու է։ Աշխատունակ արցախցիներն այլևս չեն ստանա 40 000+10 000 դրամ բնակվարձի գումարը։ Աջակցություն կտրամադրվի միայն երեխաներին (մինչև 18 տարեկան), թոշակառուներին (63 տարեկանից բարձր), 1-ին և 2-րդ խմբերի հաշմանդամներին, ինչպես նաև կերակրողին կորցրած ընտանիքներին։ Եվ նույնիսկ նրանց համար աջակցությունը կնվազի ամսական մինչև 40 000 դրամ, իսկ հուլիսից` մինչև 30 հազար։